b (1023)

دانشكده کشاورزي
پايان‌نامه كارشناسي ارشد رشتهي علوم دامي (تغذيه طيور)
بررسي اثرات جيرههاي حاوي آويشن، گل‌گاو زبان و سين‌بيوتيک بر عملکرد جوجههاي گوشتي
توسط:
عابدين حيدري‌زادي
استاد راهنما:
دکتر کامران طاهرپور
استاد مشاور:
دکتر مصطفي نعمتي
دکتر علي‌اشرف مهرابي
شهريور391 1
تقديم
به شهيداني که آفتاب ايثار از مشرق جانشان بردميد
و
همسر عزيز و فداکارم
و
دختر نازنينم سارا

الهي، تو را دوست مي دارم و از تو ممنونم به خاطر هر آنچه که لياقتش را نداشتم اما سخاوتمندانه به من ارزاني داشتي
اينک که بارقه تفقد و لطف خداوندگار مستوجب اتمام رساله اينجانب جهت اخذ درجه‌ي کارشناسي ارشد گرديده است، ضمن شکر ثناي بي حد به آستان کبريايي حضرتش، خاضعانه دستان مهرانگيز کليه‌ي عزيزاني را که در تحقق اين امر ياريگرم بوده‌اند، به گرمي مي فشارم. از استاد فرهيخته و والامقام جناب آقاي دکتر طاهر پور که مٍشکات پر فروغ انديشه و منش و بيانش، چونان سراجي وهاج روشنگر راهم بوده و چگونه زيستن را به من ياد داده است، صميمانه تشکر و قدرداني مي‌نمايم. چه ، بي وجود مدد و صحبت ايشان اين رساله فعليت نمي‌يافت.
“حال” اگر يابم دعايش مي کنم “جان” اگر خواهد فدايش مي‌کنم
هم چنين از استاتيد مشاور گرانقدر جناب آقاي دکتر نعمتي و جناب آقاي دکتر مهرابي و اساتيد محترم داور جناب آقاي دکتر خطيب‌جو و جناب آقاي دکتر فتاحنيا که نظرات ارزنده آنها، اتمام و صحت و دقت اين تحقيق را مقرون توفيق نموده است، سپاسگذارم. نيز از جناب آقاي مهندس سيد غلامرضا موسوي که با آميزه‌اي از لطف و توانايي و از خود گذشتگي ، دمادم ياري نمود، تشکر مي نمايم و تمام خوبي‌ها را براي ايشان آرزومندم. از همکاري کارشناسان محترم و دانشجويان بزرگوار آقايان رضا هوشمند فر، نعمت شاکرمي، جمال دارابپور، ايوب جليليان، علي نقي شکري، کريم رنجبر، رضا حيدري‌زادي، خانم‌ها جليليان، نجفي، ذوالفقاري، اميني و تمامي کساني که از آغاز تا فرجام اين راه پشتوانه هاي فکري اينجانب بوده اند، فروتنانه سپاسگزارم.
اميد آن که قوه و فعلٍ ذهن و جسمم اطاعت از خدا و خدمت به خلق خدا باشد.
چکيده
اين آزمايش به منظور بررسي مقايسه‌اي اثر جيره‌هاي حاوي آويشن، گل‌گاو زبان و سينبيوتيک بر عملکرد، فراسنجه‌هاي بيوشيميايي خون، تعداد سلول‌هاي خوني و برخي صفات لاشه جوجههاي گوشتي انجام شد. اين آزمايش در 6 تيمار با 4 تکرار و هر تکرار شامل 8 قطعه جوجه در قالب طرح بلوک‌هاي کامل تصادفي انجام شد. در اين آزمايش از 192 جوجه خروس گوشتي سويه راس 308 با 6 جيره آزمايشي شامل 1- جيره شاهد (بدون ماده افزودني)، 2- جيره حاوي 1/0 درصد (از ماده خشک جيره) سين‌بيوتيک، 3- جيره حاوي 50/0 درصد (از ماده خشک جيره) پودر آويشن، 4- جيره حاوي 75/0 درصد (از ماده خشک جيره) پودر آويشن، 5- جيره حاوي 50/0 درصد (از ماده خشک جيره) پودر گل‌گاو زبان و 6- جيره حاوي 75/0 درصد (از ماده خشک جيره) پودر گل‌گاو زبان استفاده شد. نتايج نشان داد که در کل دوره پرورش مواد افزودني باعث کاهش مصرف خوراک جوجه‌ها در مقايسه با تيمار شاهد شدند (05/0>P). بيشترين ميانگين افزايش وزن بدن در پايان دوره مربوط به جوجه‌هاي تغذيه شده با جيره حاوي سين‌بيوتيک بود که تنها با جيره حاوي 50/0 درصد (از ماده خشک جيره) پودر آويشن تفاوت معني دار نشان داد (05/0>P). مواد افزودني بهطور معني‌داري ضريب تبديل خوراک را در مقايسه با گروه شاهد بهبود بخشيدند (05/0> P). مواد افزودني بر غلظت گلوکز، HDL و LDL کلسترول سرم جوجه‌ها اثر معني‌داري نداشتند (05/0<P). اما باعث کاهش غلظت کلسترول کل و تري‌گليسريد سرم خون جوجه‌ها در مقايسه با گروه شاهد شدند (05/0> P). بالاترين غلظت پروتئين سرم مربوط به جوجه‌هاي تغذيه شده با جيره حاوي سين‌بيوتيک بود (05/0> P). تيمارهاي آزمايشي بر تعداد گلبول‌هاي قرمز، ميزان هموگلوبين و درصد هماتوکريت خون جوجه‌ها اثر معني‌داري نداشتند (05/0<P).کمترين تعداد گلبول سفيد خون مربوط به جوجه‌هاي تغذيه شده با جيره شاهد و جيره‌هاي حاوي 50/0 درصد (از ماده خشک جيره) پودر آويشن بود (05/0> P). تيمارهاي آزمايشي بر درصد هتروفيل خون جوجه‌ها اثر معني‌داري نداشتند (05/0<P)، اما بيشترين درصد لنفوسيت و کمترين درصد نسبت هتروفيل به لنفوسيت خون مربوط به جوجه‌هاي تغذيه شده با جيره حاوي سيبن‌بيوتيک بود (05/0> P). با توجه به نتايج اين آزمايش به نظر مي‌رسد که جيره‌هاي حاوي مواد افزودني در مقايسه با گروه شاهد اثر مطلوب‌تري بر عملکرد و برخي فراسنجه‌هاي خوني جوجه‌ها داشتند.
واژههاي کليدي: آويشن، جوجههاي گوشتي، سين‌بيوتيک، گل‌گاو زبان، عملکرد
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول (مقدمه و هدف)………………………………………………………………………………………………………………1
1-1- مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………………1
1-2- اهداف تحقيق ……………………………………………………………………………………………………………………….. 4
فصل دوم (بررسي منابع…………………………………………………………………………………………………………………..5
2-1- اهميت صنعت طيور ………………………………………………………………………………………………………………..6
2-1-1- ارزش غذايي گوشت طيور…………………………………………………………………………………………………….6
2-1-2- قابليت هضم و جذب ……………………………………………………………………………………………………………7
2-1-3 – سرعت رشد ……………………………………………………………………………………………………………………..7
2-2- دستگاه گوارش طيور ……………………………………………………………………………………………………………….7
2-2-1- دهان (حفره دهاني- حلقي) …………………………………………………………………………………………………..8
2-2-2- مري و چينه‌دان …………………………………………………………………………………………………………………..8
2-2-3- معده ………………………………………………………………………………………………………………………………..9
2-2-3-1- پيش معده (معده غده‌اي) …………………………………………………………………………………………………9
2-2-3-2- سنگدان (معده ماهيچه‌اي) ………………………………………………………………………………………………..9
2-2-4- روده باريك …………………………………………………………………………………………………………………….10
2-2-5- روده بزرگ ……………………………………………………………………………………………………………………..11
2-2-6- روده كور ………………………………………………………………………………………………………………………11
2-2-7- كلواك …………………………………………………………………………………………………………………………..11
2-2-8- طحال ………………………………………………………………………………………………………………………………11
2-2-9- بورس فابرسيوس ……………………………………………………………………………………………………………….12
2-3- تيموس ……………………………………………………………………………………………………………………………….12
2-4- ميكروفلور طبيعي دستگاه گوارش طيور …………………………………………………………………………………….13
2-5- مواد افزودني در تغذيه طيور …………………………………………………………………………………………………….14
2-5-1- آنتي‌بيوتيك‌ها …………………………………………………………………………………………………………………..16
2-5-1- 1- نگراني‌هاي ناشي از كاربرد آنتي بيوتيك‌ها ………………………………………………………………………..17
2-5-2- پروبيوتيك‌ها …………………………………………………………………………………………………………………….19
2-5-2-1- نحوه تأثير پروبيوتيك‌ها ………………………………………………………………………………………………….20
فهرست مطالب
عنوان صفحه
2-5-3- پري‌بيوتيک‌ها …………………………………………………………………………………………………………………..21
2-5-3-1- نحوه عمل پري‌بيوتيك‌ها ………………………………………………………………………………………………..22
2-5-4- سين بيوتيک …………………………………………………………………………………………………………………….23
2-5-4-1- اثر سين‌بيوتيک بر عملکرد طيور ……………………………………………………………………………………….24
2-5-4-2- اثر سين‌بيوتيک بر بيوشيمي خون ………………………………………………………………………………………25
2-6- گياهان داروئي …………………………………………………………………………………………………………………….26
2-7- آشنايي با گياه دارويي آويشن ………………………………………………………………………………………………….29
2-7-1- آويشن ……………………………………………………………………………………………………………………………29
2-7-2- سازگاري و مناطق پراكنش ………………………………………………………………………………………………….30
2-7-3- تركيبات شيمياي موجود در اسانس ……………………………………………………………………………………….30
2-7-4- مواد شيميائي موثره و خواص درماني آويشن ………………………………………………………………………….31
2-7-5- گلدهي و گرد‌افشاني آويشن ……………………………………………………………………………………………….33
2-7-6- رده بندي و گونه‌هاي آويشن ……………………………………………………………………………………………….33
2-7-7- گونه‌هاي مهم جنس آويشن در ايران …………………………………………………………………………………….34
2-7-8- اثر آويشن بر عملكرد و سيستم ايمني جوجه‌هاي گوشتي …………………………………………………………..34
2-7-9- اثر آويشن بر فراسنجه‌هاي بيوشيميايي خون …………………………………………………………………………..35
2-8- گل‌گاو زبان ………………………………………………………………………………………………………………………..36
2-8-1- سازگاري و مناطق پراكنش ………………………………………………………………………………………………….39
2-8-2- تركيبات شيميايي گياه ………………………………………………………………………………………………………..39
فصل سوم (مواد و روش‌ها……………………………………………………………………………………………………………..40
3-1- مکان آزمايش ……………………………………………………………………………………………………………………..41
3-2- آماده سازي سالن …………………………………………………………………………………………………………………41
3-3- مديريت جوجه‌ها ………………………………………………………………………………………………………………….41
3-3-1- نور …………………………………………………………………………………………………………………………………42
فهرست مطالب
عنوان صفحه
3-3-2- دما …………………………………………………………………………………………………………………………………42
3-3-3- تهويه ………………………………………………………………………………………………………………………………43
3-3-4- رطوبت ……………………………………………………………………………………………………………………………43
3-3-5- آبخوري و دانخوري‌ها ……………………………………………………………………………………………………….43
3-3-6- برنامه واکسيناسيون …………………………………………………………………………………………………………….44
3-4- تيمارهاي آزمايشي و بالانس جيره‌ها ………………………………………………………………………………………..45
3-4-1- جيره‌هاي آزمايشي …………………………………………………………………………………………………………….45
3-4-2- تيمارها و تکرارهاي آزمايشي ………………………………………………………………………………………………47
3-5- صفات مورد بررسي ……………………………………………………………………………………………………………….48
3-5-1- اندازه‌گيري خوراک مصرفي ……………………………………………………………………………………………….48
3-5-1-1- محاسبه خوراک مصرفي دوره‌اي هر واحد آزمايشي …………………………………………………………….48
3-5-1-2- محاسبه ميانگين خوراک مصرفي روزانه هر جوجه ………………………………………………………………48
3-5-1-3- محاسبه ميانگين خوراک مصرفي دوره‌اي هر جوجه ……………………………………………………………48
3-5-2- اندازه‌گيري ميانگين وزن بدن ………………………………………………………………………………………………49
-5-2-1- محاسبه ميانگين افزايش وزن روزانه جوجه‌ها ………………………………………………………………………..49
3-5-3- اندازه‌گيري ضريب تبديل غذايي ………………………………………………………………………………………….49
3-6-کشتار و خونگيري ………………………………………………………………………………………………………………….50
3-6-1- پارامترهاي اندازه‌گيري شده بعد از کشتار ………………………………………………………………………………50
3-6-1-1- وزن اندام‌هاي گوارشي …………………………………………………………………………………………………..50
3-6-2- پارامترهاي خوني………………………………………………………………………………………………………………51
3-6-2-1- روش اندازه‌گيري کلسترول سرم ………………………………………………………………………………………52
3-6-2-2- اندازه‌گيري مقدار تري‌گليسريد سرم …………………………………………………………………………………53
3-6-2-3- اندازه‌گيري مقدار ليپو پروتئين با دانسيته بالا ( HDL)و پائين LDL)) سرم………………………………..53
3-6-2-4- اندازه‌گيري کل پروتئين سرم …………………………………………………………………………………………. 54
3-6-2-5- اندازه گيري مقدار گلوکز سرم ………………………………………………………………………………………..55
3-7- طرح آماري و تجزيه واريانس داده‌ها ………………………………………………………………………………………..55
فصل چهارم (نتايج و بحث) ……………………………………………………………………………………………………….57
4-1- اثر تيمارهاي آزمايشي بر پارامترهاي عملکردي …………………………………………………………………………..58
فهرست مطالب
عنوان صفحه
4-1-1- خوراک مصرفي (جوجه / گرم خوراک مصرفي) …………………………………………………………………..58
4-1-2- ميانگين افزايش وزن (جوجه/گرم) ……………………………………………………………………………………….61
4-1-3- ضريب تبديل خوراک مصرفي(گرم/گرم) ……….. …………………………………………………………………..64
4-2- اثر جيره هاي آزمايشي بر تلفات و مرگ و مير ……………………………………………………………………………67
4-3- تاثيرتيمارهاي مختلف آزمايشي بر فراسنجه هاي بيوشيميايي خون …………………………………………………..67
4-3-1- غلظت گلوکز سرم ……………………………………………………………………………………………………………68
4-3-2- غلظت پروتئين کل سرم خون ……………………………………………………………………………………………..68
4-3-3- غلظت تري‌گليسريد سرم خون ……………………………………………………………………………………………..69
4-3-4- غلظت کلسترول ………………………………………………………………………………………………………………..70
4-3-5- غلظت ليپوپروتئين‌هاي با دانسيته بالا (HDL) سرم خون …………………………………………………………….72
4-3-6- غلظت ليپوپروتئينهاي با دانسيته پايين (LDL) سرم خون ………………………………………………………….73
4-4- تأثير تيمارهاي آزمايشي بر تعداد سلول‌هاي خوني ……………………………………………………………………….77
4-4-1- تأثير تيمارهاي آزمايشي بر تعداد گلبول‌هاي سفيد خون (WBC) ……………………………………………….77
4-4-2- تاثير تيمارهاي آزمايشي بر گلبول‌هاي قرمزخون (RBC)، هموگلوبين و هماتوکريت …………………….78
4-4-3- شمارش تفريقي گلبول‌هاي سفيد سرم جوجه‌ها در 21 و 42 روزگي ……………………………………………78
4- 4- 4- نسبت هتروفيل به لنفوسيت ( H/L ) در سرم جوجه‌ها ……………………………………………………………..79
4-4-تاثير تيمارهاي آزمايشي بر وزن نسبي اندامهاي داخلي …………………………………………………………………..83
4-4-1-تاثير تيمارهاي آزمايشي بر وزن نسبي اندامهاي داخلي در 42 روزگي …………………………………………..83
نتيجه‌گيري ……………………………………………………………………………………………………………………………………85
نتيجه‌گيري کلي …………………………………………………………………………………………………………………………….86
پيشنهادات …………………………………………………………………………………………………………………………………….86
منابع …………………………………………………………………………………………………………………………………………….87

فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول 2 -1- مقايسه ترکيب شيميايي صد گرم گوشت هاي مختلف …………………………………………………………6
جدول 2-2- نوع و ميزان ترکيبات شيميايي آويشن ………………………………………………………………………………32
جدول 2-3- ترکيبات شيميايي و موثره گل‌گاو زبان …………………………………………………………………………….38
جدول 3-1- برنامه دماي سالن (درجه سانتيگراد) …………………………………………………………………………………42
جدول 3-2- برنامه واکسيناسيون ………………………………………………………………………………………………………44
جدول 3-3- مواد خوراکي و ترکيب شيميايي جيره‌هاي آزمايشي (درصد) ………………………………………………46
جدول 3-4- ترکيبات شيميايي آويشن ………………………………………………………………………………………………47
جدول 4-1 مقايسه گروهي تيمارهاي آزمايشي مربوط به خوراك مصرفي ……………………………………………….60
جدول 4-2-تاثير جيره‌هاي آزمايشي بر خوراک مصرفي (جوجه/گرم) در دوره هاي مختلف پرورش ………….60
جدول 4-3- مقايسه گروهي تيمارهاي آزمايشي مربوط به افزايش وزن ……………………………………………………63
جدول4-4- تأثير جيره هاي آزمايشي بر ميانگين افزايش وزن(جوجه/گرم)در دوره هاي مختلف پرورش ………64
جدول 4-5- مقايسه گروهي تيمارهاي آزمايشي مر بوط به ضر يب تبديل ………………………………………………..66
جدول4-6- تأثير تيمارهاي آزمايشي بر ضريب تبديل خوراك در دورههاي مختلف پرورش ………………………67
جدول 4-7 مقايسه گروهي تيمارهاي آزمايشي از لحاظ گلوكز،پرو تئين كل وليپيد هاي سرم جوجه گوشتي…74
جدول4- 8 – اثر تيمارهاي آزمايشي بر غلظت گلوكز، پروتئين كل و ليپيدهاي سرم جوجه هاي گوشتي در 21 و 42 روزگي(گرم در دسي ليتر) ………………………………………………………………………………………………………….74
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول 4-9- اثر تيمارهاي آزمايشي بر گلوكز و پروتئين كل و ليپيدهاي سرم جوجه هاي گوشتي در 21 و 42 روزگي…………………………………………………………………………………………………………………………………………75
جدول 4-10- جدول تجزيه واريانس صفات ارزيابي شده بيوشيمي خون در 21 و 42 روزگي ……………………..76
جدول 4-11- ميانگين بيوشيمي خون در 21 و 42 روزگي به همراه خطاي استاندارد (SE) …………………………76
جدول 4-12- مقايسه گروهي تيمارهاي آزمايشي در 21 و 42 روزگي ………………………………………………….. 80
جدول4-13- ميانگين گلبول‌هاي سفيد، گلبول‌هاي قرمز ، هموگلوبين و هماتوکريت سرم خون در 42 روزگي…………………………………………………………………………………………………………………………………………80
جدول 4-14- ميانگين شمارش تفريقي انواع گلبولهاي سفيد جوجه ها در 21 و 42 روزگي …………………………81
جد ول 4-15- اثر تيمارهاي آزمايشي بر تعداد گلبولهاي سفيد (در ميکروليتر) در 21 و 42 روزگي ………………82
جدول 4-16- تاثير تيمارهاي مختلف آزمايشي بر وزن نسبي اندام هاي داخلي (درصد از وزن لاشه) …………….84

فصل اول

1-1- مقدمه

در سالهاي اخير با رشد روز افزون جمعيت نياز به مواد غذايي در جوامع مختلف انساني نيز افزايش يافته است. بخشي از اين مواد غذايي مانند گوشت، شير و لبنيات توسط حيوان تاًمين مي‌شود. تأمين پروتئين حيواني مورد نياز جامعه به سبب نقشي که در رشد و سلامت فکري و جسمي جامعه دارد از شاخص‌هاي بارز رشد و توسعه يک کشور محسوب مي‌شود. با توجه به مصرف سرانه اقلام پروتئيني و ظرفيت واحدهاي توليدي کشور، بديهي است که براي جلوگيري از خروج مبالغ هنگفتي ارز جهت تأمين اين اقلام، بايد با روش‌ها و راهكارهاي مناسب افزايش توليد داخلي را مد نظر قرار داد.
ارزش پروتئين به خصوص نوع حيواني آن بيشتر از ساير مواد غذايي در تغذيه و سلامت جسم و روان انسان اهميت دارد. در شرايط كشور ما به علت كمبود مراتع طبيعي مرغوب، پرورش دام به تنهايي نمي‌تواند تمام ن يازهاي پروتئين حيواني جامعه را تأمين كند، از اين رو پرورش طيور مي‌تواند تا حد زيادي در تأمين پروتئين حيواني نقش داشته باشد.
به طور كلي براي هر فرد متوسط مصرف سالانه 5/25 كيلوگرم مواد پروتئيني به طور خالص توصيه شده است كه بايد حدود 7 كيلوگرم آن از منابع حيواني باشد. سازمان خواربار كشاورزي جهاني(F.A.O) ميزان پروتئين حيواني مورد نياز براي انسان را به طور متوسط 19 گرم در روز توصيه كرده است.
تحقيقات انجام شده در دهه80-70 در ايران نشان داد كه با افزايش درآمد خانوارها تقاضا براي مصرف گوشت مرغ بالاترين رشد 275 درصد را به خود اختصاص داده است.با توجه به اينكه حدود 70 درصد هزينه توليد در جوجه‌هاي گوشتي مربوط به تغذيه مي‌باشد به همين دليل تلاش‌هاي زيادي براي استفاده بهينه از مواد غذايي و کاهش هزينه خوراک صورت گرفته است. بيماريهاي روده‌اي به سبب اثرات سوئي كه بر عملكرد و توليد، ميزان تلفات وسلامت توليدات طيور براي مصرف انسان دارد يكي از مهمترين نگراني‌هاي صنعت طيور به شمار مي رود. براي رفع اين نگراني‌ها بيش از 5 دهه استفاده از آنتي بيوتيك‌هاي محرك رشد به واسطه اثرات مثبتي كه بر روي تعادل جمعيت ميكروبي روده و جلوگيري از حضور برخي باكتري‌هاي بيماري زاي روده اي مانند سالمو نلا، اشريشياكلي، كليستريديوم پرفرانژس، بهبود افزايش وزن و ضريب تبديل غذايي دارند، رواج زيادي داشته است [155].
با وجود تمامي اثرات مثبت آنتي بيوتيك‌ها، تحقيقات اخير نشان مي‌دهند كه بقاياي آنتي بيوتيك‌هاي موجود در لاشه طيور، باعث ايجاد سويه‌هاي مقاوم در بدن انسان شده و مانع درمان بسياري از بيماري‌ها مي‌شود [4]. بنابراين كاربرد آنتي بيوتيك‌ها در خوراك دام و طيور به عنوان مواد افزودني در بسياري از كشورها محدود شده [90] به طوري که در سال‌هاي اخير استفاده از آن‌ها در تمام كشورهاي عضو اتحاديه اروپا ممنوع شده است [151]. حذف آنتي بيو تيك‌ها از جيره طيور مي‌تواند ميزان مرگ و مير در ارتباط با عفونت‌هاي روده‌اي را افزايش دهد [184]. در توليد جوجه ‌هاي گوشتي بازده اقتصادي داراي اهميت فراواني مي‌باشد و بايد در نظر گرفت كه ممنوعيت استفاده از آنتي بيوتيك‌ها باعث كاهش توليد وبازده خوراك مي‌شود [65]. بنابراين متخصصين اين صنعت تركيبات متعددي مانند اسيدهاي آلي ، عصاره هاي گياهي، پروبيوتيک ها ، پري بيوتيک ها و يا ترکيبي از پروبيوتيک + پري بيوتيک (سين بيوتيک) را به جاي استفاده از آنتي بيوتيک ها به عنوان محرک رشد در حيوانات مورد آزمايش قرار داده اند [65]. سين بيوتيک ترکيبي از پروبيوتيک‌ها و پري‌بيوتيک‌هاست که باعث بهبود بقاء و جايگزيني مکمل‌هاي ميکروبي زنده جيره در دستگاه گوارش مي شود. اين اثرات به دليل فعال کردن متابوليسم تعداد محدودي از باکتري‌ها يا بطور انتخابي باعث تحريک رشد آنها مي‌شود و از اين طريق باعث بهبود سلامتي حيوان مي شود [29]. توصيه شده است كه تركيبي از پروبيوتيك و پري‌بيوتيك ( سين‌بيوتيك) به دليل اثر هم‌افزايي در مقايسه با استفاده از پروبيوتيك يا پري‌بيوتيك به تنهايي، در جلوگيري از بيماري‌هاي گوارشي موثرتر مي‌باشد [174]. مطالعات نشان ميدهد که استفاده از پري‌بيوتيک‌ها و پروبيوتيک‌ها با هم، باعث بهبود در عملکرد رشد جوجه‌هاي گوشتي مي‌شوند. [47] در سال هاي اخير استفاده از مواد افزودني با منشاء گياهي در جيره طيور رو به افزايش بوده که در اين رابطه نتايج سودمندي بر عملکرد توليدي طيور گزارش شده است [135]. عصاره‌هاي گياهي به علت دارا بودن خواص آنتي باكترياي و آنتي‌اكسيداني به صورت سنتي براي درمان و كنترل بعضي از بيماري‌ها استفاده مي‌شوند [199]. گياهان نقش مهمي در حفظ سلامت بشر و بهبود کيفيت زندگي انسان‌ها ايفا مي‌کنند. از اين ترکيبات در مواردي از قبيل چاشني يا طعم دهنده خوراک، به عنوان شربت، کاربرد در مواد آرايشي، در رنگرزي و تهيه دارو استفاده مي‌شود. طبق گزارش سازمان بهداشت جهاني نزديک به 80 درصد مردم جهان از طب سنتي استفاده مي‌کنند که بيشتر به شکل استفاده از عصاره‌هاي گياهي و يا ترکيبات فعال آن‌ها مي باشد [73]. امروزه نزديک به نيمي از داروهاي توليد شده در آمريکا از گياهان منشا مي گيرند به طوري که نزديک به 40 درصد نسخه‌هاي تجويز شده توسط پزشکان شامل داروهاي با منشا گياهي در کشورهاي توسعه يافته مي باشد [ 73]. امروزه گياهان دارويي به عنوان افزودنيهاي خوراکي طبيعي در جيره طيور به منظور بهبود عملکرد و افزايش پاسخ ايمني پرندگان به جاي آنتيبيوتيکها مطرح شدهاند [84]. طي سالهاي اخير تحقيقات گستردهاي بر روي موادي که قابليت جايگزيني آنتيبيوتيکها را در جيره طيور داشته باشند و علاوه بر آن فاقد آثار زيانبار بر سلامت طيور و مصرفکنندگان محصولات طيور باشند، صورت گرفته است و در يک مسير تکاملي تحقيقات همچنان ادامه دارد. نتايج تحقيقات بيانگر اين است که استفاده از گياهان دارويي [66و97]، پروبيوتيکها و اسيدهاي آلي [134] در جيره جوجههاي گوشتي ميتواند باعث افزايش عملکرد رشد و نيز بهبود وضعيت سلامت طيور شود. اين ترکيبات ميتوانند واکنشهاي ايمني بدن پرندگان شامل دفاع عمومي و اختصاصي را تنظيم و تحريک کنند [66]. طبق تحقيقات انجام شده، ترکيبات طبيعي موجود در گياهان دارويي يا مشتقات آن‌ها مانند اسانسهاي گياهي، فلاونوئيدها، کاروتنوئيدها، ساپونين، استروئيدهاي گياهي، ترکيبات فنلي، سولفيدها، لکتينها، پليپپتيدها، پليساکاريد غير نشاستهاي و برخي اليگوساکاريدها با دارا بودن تأثيرات متفاوت، قادر به افزايش قابليت هضم [97]،افزايش وزن بدن [15] و نيز به دليل خواص ضدباکتريايي باعث کاهش تعداد باکتريهاي مضر موجود در دستگاه گوارش [14 ] و تحريک سيستم دفاعي بدن طيور هستند [66] مزيت مهم مصرف اين ترکيبات در جيره طيور در مقايسه با آنتي‌بيوتيک‌ها بي‌ضرر بودن آن‌ها براي مصرف کنندگان مي‌باشد [125] بعضي از اين ترکيبات ميتوانند باعث توقف رشد ميکروبهاي روده و خنثيسازي سموم يا متابوليتهاي مضر آن‌ها شوند و با کنترل تراکم آن‌ها در محيط روده به تعادل ميکروفلور کمک کنند [125].
مطالعات کمي در ارتباط اثر استفاده ازگياهان و کار برد متابوليت‌هاي ثانويه آن‌ها براي درمان و پيشگيري از امراض يا افزايش عملکرد حيوانات انجام گرفته است. به هر حال به دليل محدوديت‌هاي اخير در استفاده از محرک‌هاي رشد آنتي بيوتيکي، تمايل به جستجو در مواد افزودني جايگزين اهميت بيشتري پيدا کرده است. با توجه به اين نياز، شناخت خصوصيات گياهان و خاصيت ضد ميکربي آن‌ها اهميت بيشتري پيدا کرده است. آويشن و گل گاوزبان به عنوان دو گياه دارويي ارزشمند داراي خواص دارويي و غذايي زيادي مي باشند[98و 28]. با توجه به خواص دارويي متعدد ( آنتي باکتريايي، آنتي اکسيداني و …)، اين امکان وجود دارد که استفاده از آن‌ها به عنوان افزودني خوراکي در جيره جوجه‌هاي گوشتي باعث بهبود عملکرد توليدي شده و به عنوان جايگزين آنتي بيوتيکي در جيره طيور استفاده شود. از آويشن در صنايع غذايي، دارويي، بهداشتي و آرايشي نيز استفاده مي‌شود. روغن آويشن داراي خواصي نظير ضد اسپاسم، باد شكن، ضد قارچ، ضد عفوني‌كننده، ضد كرم، ضد رماتيسم و خلط‌آور مي‌باشد. اسانس آويشن از جمله ده اسانس معروفي است كه داراي خواص ضد باكتريايي و ضد قارچي،آنتي اكسيداني، نگه‌دارنده طبيعي غذا و تأخير‌دهنده پيري پستانداران مي‌باشد و داراي جايگاه خاصي در تجارت جهاني مي‌باشد [101و126 ] و همه ساله در سطح وسيعي از كشورهاي اسپانيا، آلمان، فرانسه، پرتقال، آمريكا، چك، مجارستان و شمال آفريقا كشت مي‌شود در ايران نيز سطح زير كشت اين گونه رو به افزايش است [7]. گل گاو زبان در طب سنتي به عنوان آرام بخش، مدر، معرق، رقيق‌كننده خون و در درمان سرما‌ خوردگي استفاده مي‌شود. تاكنون در تحقيقات داروشناسي،اثر ضد اضطرابي و آرام بخشي، كاهش درد ناشي از التهاب و آنتي‌اكسيداني براي گاو زبان به اثبات رسيده است [162و179و161و169]. با توجه به فراواني اين دو گياه در نقاط مختلف کشور، مي تواند با محرکهاي رشد افزودني سنتتيک رقابت کنند، از طرفي چون كه قسمت عمده اقلام خوراك طيور ( ذرت،كنجاله سويا، ويتامين ها و … ) و مواد افزودني جيره ( پرو بيوتيك ها، پري بيوتيك ها، گليسيريدهاي اسيد بوتيريك، آنزيم ها و …) از خارج از کشور تامين مي شود، که مستلزم خروج مقادير زيادي ارز از كشور مي‌باشد، لزوم بررسي اثر گياهان دارويي ازجمله آويشن وگل گاو زبان و تشخيص ضرورت استفاده از آن‌ها در تغذيه جوجه‌هاي گوشتي ضروري به نظر مي‌رسد.

1-2- اهداف تحقيق
1- بررسي مقايسه اي اثر جيره‌هاي حاوي نسبت‌هاي مختلف آويشن و گل گاو زبان بر عملکرد جوجه‌هاي گوشتي در مقايسه با جيره‌هاي حاوي سين بيوتيک.
2- بررسي اثر جيره هاي حاوي نسبت‌هاي مختلف آويشن و گل گاو زبان بر فراسنجه‌هاي بيوشيميايي و برخي پارامترهاي سيستم ايمني جوجه‌هاي گوشتي در مقايسه با جيره‌هاي حاوي سين بيوتيک.

فصل دوم

بررسي منابع

2-1- اهميت صنعت طيور

ارزش پروتئين به خصوص نوع حيواني آن بيشتر از ساير مواد غذايي در تغذيه و سلامت جسم و روان انسان اهميت دارد. در شرايط كشور ما به علت كمبود مراتع طبيعي مرغوب، پرورش دام به تنهايي نمي‌تواند تمام نيازهاي پروتئيني حيواني جامعه را تأمين كند، از اين رو پرورش طيور تا حد زيادي در تأمين پروتئين حيواني مي‌تواند نقش داشته باشد، زيرا نياز به سرمايه زيادي نداشته و از طرفي زودبازده مي‌باشد. با تدوين برنامه صحيح، علمي و عملي قادر خواهيم بود علاوه بر تأمين نياز داخلي، به صادرات اين محصول نيز چشم بدوزيم [27].

2-1-1- ارزش غذايي گوشت طيور

هدف اصلي مصرف گوشت توسط انسان، تأمين اسيدهاي آمينه ضروري براي بدن مي‌باشد. طبق جدول 1-1 كه از طرف انستيتو تغذيه و خوار بار ايران منتشر شده است، مقايسه تركيبات گوشت طيور را با ساير دام‌ها (در صد گرم) نشان مي دهد. طبق اين اطلاعات پروتئين گوشت طيور به ميزان قابل توجهي از گوشت ماهي و ساير دام‌ها يبشتر است [26].
جدول2 -1- مقايسه ترکيب شيميايي صد گرم گوشت هاي مختلفنوع گوشتميزان کالريدرصدپروتئيندرصد چربيگوشت گاو
گوشت گوساله
گوشت گوسفند
گوشت بره
گوشت غاز و اردک
گوشت بوقلمون
گوشت ماهي سفيد گوشت مرغ239
207
317
167
340
268
104
2007/18
8/18
7/15
18
2/16
1/20
19
2/202/18
14
7/27
10
30
2/20
5/2
6/122-1-2- قابليت هضم و جذب

گوشت مرغ از نظر ترکيب پروتئين و تناسب و تعادل اسيد آمينههاي ضروري، در مقايسه با گوشت قرمز کمبود ندارد، با اين تفاوت که ميزان کلسترول آن کمتر، نسوج آن نرمتر و سهلالهضمتر از ساير گوشتها ميباشد. از نظر مسائل اقتصادي و سهولت تهيه، نيز نگهداري و پرورش طيور براي توليد گوشت بهخصوص در شرايط خاص کشور ما قابل توصيه ميباشد [26].
2-1-3 – سرعت رشد
از نظر سرعت رشد شايد هيچ دامي را نتوان با طيور مقايسه نمود. بهعنوان مثال امروزه نژادهاي مخصوصي از جوجه گوشتي در بازارهاي دنيا و ايران وجود دارد که در مدتي در حدود 40 روز جوجه يک روزه 40 گرمي به نيمچه گوشتي 2 کيلويي تبديل مي‌شوند. به عبارت ديگر در اين مدت محدود 50 برابر وزن اوليه خود رشد مي‌کنند. بدين ترتيب با پرورش طيور به سرعت ميتوان گوشت مورد نياز جامعه را تأمين کرد [26]
2-2- دستگاه گوارش طيور

دستگاه گوارش طيور در مقايسه با دستگاه گوارش ساير حيوانات تفاوت ويژه‌اي دارد. اندازه دستگاه گوارش طيور، به اندازه جثه، نوع و ميزان غذاي مصرفي و گونه پرنده وابسته است. دستگاه گوارش در مرغ‌هاي مادر، بزرگتر از جوجه‌هاي گوشتي است. همچنين در بعضي پرندگان مانند شتر‌مرغ دستگاه گوارش نسبت به جثه بسيار بزرگ‌تر از پرندگان كوچك مي‌باشد. بروس دستگاه گوارش مجرائي است كه به محيط خارج دنياي متابوليك حيوان ارتباط دارد. تكامل و آناتومي دستگاه گوارش تا حد زيادي نوع غذائي را که براي حيوان مفيد است مشخص مي‌کند [9]. دستگاه گوارش به عنوان يک اندام پشتيبان، جهت افزايش بازده هضم و جذب مواد مغذي و فراهم نمودن نياز اندامهايي از جمله ماهيچهها در آغاز زندگي نقش مهمي دارد[171]. غذاي طيور بايد از قابليت هضم بالايي برخوردار باشد. اين دستگاه از مجراي گوارشي و غدد ضميمه تشكيل شده است. لوله گوارشي خود شامل دهان، مري، چينه‌دان، پيش معده، سنگدان، روده كوچك، رودههاي كور، روده بزرگ و معقد ميباشد. وظيفه دستگاه گوارش هضم و جذب مواد مغذي موجود در خوراكها است [13].
2-2-1- دهان (حفره دهاني- حلقي)

دهان در طيور فاقد لب و دندان است و كام نرم در طيور وجود ندارد [12]. حفره‌هاي دهاني در اين حيوانات به وسيله منقارها از محيط بيرون جدا مي‌شود. منقارها به صورت 2 منقارسخت و شاخي هستند كه بر روي هم قرار گرفته و از عقب به هم متصلند. منقار پايين به استخوان دنداني پايين(آرواره پايين) و منقار بالا كه انتهاي نوك آن مقداري به طرف پايين خميده است به استخوان فك بالا متصل مي‌باشد. سوراخ بيني در طيور در سطح پشتي منقار بالا قرار دارد. بنابراين حفره دهاني در طيور از بالا به وسيله كام سخت و از طرفين به وسيله گونه‌ها و در جلو به وسيله منقار‌ها محدود مي‌شود. كام سخت در سقف حفره دهان داراي سوراخي در وسط است كه به حفره هاي بيني ارتباط دارد. در پرندگان هر دو فك بالا و پايين متحرک بوده اگر چه حركت فك بالا بسيار كمتر است [40].

2-2-2- مري و چينه‌دان

لوله‌اي است قابل انعطاف و عضلاني كه از حلق تا پيش معده ادامه دارد. اين لوله در اواسط مهره‌هاي گردن (مجاور مهره پنجم گردن) پهن شده، كيسه‌اي به نام (چينه دان) را به وجود مي‌آورد. ديواره مري و چينه دان از سه لايه تشكيل شده است كه به ترتيب از خارج به داخل عبارتند از : لايه سرورزي، لايه عضلاني (طولي و حلقوي) و لايه مخاطي.
سطح داخلي چينه دان از سلول هاي مخاطي پوشيده شده است. اين سلول ها داراي ترشحات مخاطي مي باشند که ترشحات آن‌ها موجب لغزنده شدن و تسهيل عبور غذا از اين مجرا خواهد شد [35]. وظيفه اصلي چينه‌دان ذخيره غذا است هر چند كه ممكن است عمل هضم روي غذا به مقدار جزيي در چينه‌دان انجام شود. به علت عدم جويدن و توقف غذا در دهان طيور، تأثير بزاق حيوان در هضم غذا در چينه‌دان انجام مي‌شود. اندازه و شکل چينهدان بر حسب عادات تغذيه‌اي و نوع پرنده متفاوت است. اين عضو ممکن است يک قسمتي، دو قسمتي و يا دوکي شکل باشد [58].چينهدان تعدادي از پرندگان دانهخوار، دو قسمتي و بزرگ و در برخي از آن‌ها بسيار حجيم است. اين عضو در پرندگان ديگري نظير جغد و پرندگان حشره خوار يا وجود ندارد و يا در صورت وجود، رشد ناچيزي دارد. اندازه چينهدان در بين نژادهاي مرغ و حتي بين جنسهاي نر و ماده يک نژاد تفاوتهاي قابل توجهي دارد نقش اصلي چينهدان ذخيره مواد غذايي است. چينهدان در تعدادي از گونههاي پرندگان، به خصوص در خانواده کبوترها، مولد شيره مخصوص چينهدان است و تکثير سلولهاي مخاطي و توليد شيره توسط هورمون پرولاکتين صورت گرفته و کنترل ميشود. اين پرندگان، شيره را در چينهدان به دهان بازگردانده و جوجهها را به وسيله آن غذا ميدهند. ساختمان ميکروسکوپي چينهدان مشابه اين ساختمان در مري است[35].
2-2-3- معده
معده در طيور شامل دو قسمت است: 1-پيش معده (معده غده اي) 2- معده ماهيچه‌اي يا سنگدان
2-2-3-1- پيش معده (معده غده‌اي)
عضوي دوكي شكل است كه در قسمت چپ حفره بدن قرار دارد. كار اصلي معده حيوانات را در طيور، پيش معده انجام مي‌دهد. در سطح داخلي پيش معده طيور برجستگي هايي وجود دارند که داراي غدد ترشحي هستند که به داخل پيش معده مي‌ريزند. اين ترشحات شامل اسيد معدي و آنزيم‌هاي هضم كننده پروتئين مي‌باشند [35].

2-2-3-2- سنگدان (معده ماهيچه‌اي)
ديواره معده ماهيچه‌اي بسيار سفت و ضخيم است ولي ضخامت آن در سطح پشتي بيشتر از سطح شكمي آن مي‌باشد که در حفره شكمي در زير استخوان خاجي قرار دارد. ديواره داخلي آن از لايه ضخيمي از بافت مخاطي تشكيل شده و محكم به لايه زيرين خود (لايه عضلاني) چسبيده است. [58 ]. نقش اين عضو در گوارش پرندگان بسيار مهم است، زيرا همان طور كه گفته شد طيور فاقد دندان يا عضو خردكننده غذا مي‌باشند، بنابراين پس از آن كه غذا داخل چينه دان نرم و در داخل پيش معده با شيره معده مخلوط شد، در داخل سنگدان به وسيله حركات شديد و انقباضات عضلات خرد مي‌شود.
2-2-4- روده باريك

روده باريک بعد از سنگدان قرار گرفته و مانند روده باريك حيوانات پستاندار از سه قسمت دئودنوم (دوازدهه)، ژژنوم و ايلئوم تشكيل شده است. در رودهي باريک هورمونهايي ترشح مي‌شوند که به طور عمده در تنظيم اعمال معدي-رودهاي مؤثر هستند. جذب اکثر عناصر غذايي در رودهي باريک صورت ميگيرد [12].
اعمال روده باريک هضم آنزيمي و جذب فرآوردههاي نهايي هضم ميباشد. در بين گونههاي مختلف، روده باريک نسبت به ساير اندامهاي پيشين از لحاظ شکل و عملکرد، کمتر تغيير کرده است و اين ناشي از آن است که محتويات مختلف غذاهاي متفاوت به وسيله پيش معده و سنگدان به صورت يکنواخت و معلق در مايعي به نام “کيم1” ، تبديل مي‌شود. دوازدهه از سنگدان شروع و حلقهاي را در اطراف پانکراس (لوزالمعده) تشکيل ميدهد. مجاري صفراوي و لوزالمعده به دوازدهه وارد ميشود. قسمت انتهايي خم دوازدهه ژژونوم است که در نهايت به ايلئوم ميپيوندد. تمايز بافت‌شناسي اين سه قسمت نامشخص است و براي تمايز آن‌ها از خصوصيات آناتوميکي ماکروسکوپي استفاده ميشود. با اين تعريف محل اختتام دوازدهه در نقطهاي است که رودهي کوچک از اتصال با لوزالمعده جدا ميشود. ژژونوم از انتهاي دوازدهه شروع و به زائدة ويتيلن (مکل) ختم ميشود. اين زائده باقيمانده کيسهي زرده است و تقريباً در ميانه روده باريک قرار دارد. سرانجام ايلئوم از محل زائدهي ويتيلين تا محل اتصال روده باريک امتداد مييابد [21].
2-2-5- روده بزرگ

روده بزرگ در طيور شامل يك جفت زايده به نام روده كور (سكوم) و يك بخش كوتاه و مستقيم به نام راست روده (ركتوم) است كه به كلواك ختم مي‌شود. روده کور از رکتوم منشأ و بلافاصله پس از محل اتصال روده کوچک و رکتوم قرار دارد[12]. اين قسمت در حقيقت محل ريختن بقاياي هضم نشده غذا است. غذاي هضم نشده بوسيله حركات روده بزرگ به طرف كلواك رانده مي شود.

2-2-6- روده كور

روده کور به صورت دو زايده به طول 14 تا 23 سانتيمتر در دو طرف راست روده قرار دارد. اين دو زايده در محل اتصال روده باريك به روده فراخ به آن ها متصل مي‌شوند. [ 12].

2-2-7- كلواك

کلوآک آخرين قسمت دستگاه گوارش طيور و حفره مشترك بين دستگاه توليد مثل، دفع ادرار و مدفوع مي‌باشد. كلواك شيپوري شكل و داراي دو ناحيه گوارشي و ادراري- تناسلي است. ناحيه گوارشي آن به راست روده متصل و محل تجمع مدفوع مي‌باشد. در انتهاي اين ناحيه اسفنگتري وجود دارد كه باعث نگهداري و تجمع و دفع مدفوع مي‌شود.كلواك محلي است كه از يك طرف بقاياي هضم نشده غذا (مدفوع) و ادرار و از طرفي نيز محل اتصال مجراي تناسلي و محل ريخته شدن اسپرم در آن مي‌باشد. نكته مهمي كه بايد مورد توجه قرار گيرد اين است كه چون طول دستگاه گوارش پرندگان كم مي‌باشد لذا زودتر گرسنه مي‌شوند و نياز به غذا خوردن در آن‌ها داراي دوره كوتاه‌تري است [ 12].
2-2-8- طحال
طحال بزرگترين عضو لنفاوي است و اعمال متعددي را از جمله توليد سلول هاي خوني (لنفوسيتها )، متابوليسم هموگلوبين و آهن، انهدام گلوبول‌هاي قرمز، تصفيه خون، ذخيره خون، فاگوسيتوز و واکنش هاي ايمني را برعهده دارد. مي‌توان گفت مهمترين عمل طحال تصفيه ايمونولوژيک خون است [ 22]. طحال اندامي لنفاوي است که به سيستم گردش خون وابسته است. طحال پرندگان تقريبا کروي شکل و در ساير گونه‌ها کشيده است. طحال جايگاه نگهداري و انباشت خون است و اندازه آن در هر زمان مي تواند متفاوت باشد. همچنين طحال مکان اصلي پاسخ هاي ايمني در مقابل آنتي ژن‌هاي حمل شده در خون است [41].
2-2-9- بورس فابرسيوس
اين اندام کيسه‌اي در انتهاي کلواک طيور و در سطح پشتي آن وجود دارد که محل تکامل لنفوسيت‌هاي B است و در داخل آن چين‌هاي طويلي به نام پليکا2 يا پليسه مشاهده مي‌شود. به طور معمول تعداد اين چين‌ها 10 الي 12 عدد مي‌باشد. سطح رويي اين چين‌ها را بافت پوششي استوانه‌اي شبه مطبق پوشانده است. اين بافت پوششي در نواحي اتصال هر گره لنفاوي با آن تغيير شکل داده و به بافت پوششي استوانه‌اي ساده‌اي به نام اپيتليوم وابسته به فوليکول تبديل مي‌شود. اپيتليوم وابسته به فوليکول پل ارتباطي ميان محتويات داخل بورس و فوليکول‌هاي لنفاوي است [ 22].
2-3- تيموس
تيموس عضو لنفاوي اوليه‌اي است که لنفوسيت‌هاي Tدر آن بالغ مي‌شوند. غده تيموس معمولاً از دو بخش و هر بخش از بخش‌هاي کوچکتري تشکيل شده است. بخش کورتکس شامل از لنفوسيت‌هاي به هم فشرده و بخش مدولاي تيموس از سلول‌هاي پوششي و لنفوسيت‌هاي پراکنده است. سلول‌هاي پوششي تيموس، هورمون‌هاي تيموس را مي‌سازند که در تکامل لنفوسيت‌هاي T دخالت دارند [41]. اين عضو در پرندگان به صورت يک جفت در طرفين گردن و در امتداد وريد وداج واقع شده و هر يک، از چندين لوب تشکيل شده است که با فاصله از يکديگر قرار دارند. رنگ لوب‌هاي تيموس قرمز تا زرد است. در طيور بالغ به طور معمول هر تيموس از 3 تا 8 لوب با اندازه‌هاي متفاوت تشکيل شده است. تيموس بر خلاف ساير ارگانهاي لنفاوي فاقد فوليکول لنفاوي است. به علاوه تنها عضو لنفي است که از دو منشأ روياني ساخته شده است. بعضي از هورمون‌هاي جنسي در تحليل تيموس نقش دارند و بافت چربي جايگزين آن مي‌شود. اجزاي اصلي سازنده تيموس لنفوسيت‌ها، سلول‌هاي دندريتي، سلول‌هاي پوششي و تعداد كمي ماکروفاژها هستند. سطح خارجي تيموس توسط کپسولي از رشته‌هاي ضخيم همبندي پوشيده مي‌شود. بافت همبند کپسول در نزديک غده از جنس بافت همبند سست شده که به داخل غده وارد و آن را به لوبول‌هاي ناقصي تقسيم مي‌کند. هر لوبول از دو بخش قشري و مرکزي تشکيل شده است. لوبول‌هاي تيموس بسيار فعالند و لنفوسيت‌ها در بخش قشري به طور مداوم توليد مي‌شوند، بسياري از آن‌ها به مرکز تيموس مي‌آيند و از طريق گردش خون از تيموس خارج مي‌شوند [22].
2-4- ميكروفلور طبيعي دستگاه گوارش طيور
پيش از تفريخ، لوله دستگاه گوارش طيور عاري از ميكروب مي باشد[166]. 5 تا 6 ساعت پس از تفريخ، مدفوع طيور حاوي جمعيتي در حدود 1010 – 109 در هر گرم از مواد هضمي مي‌باشد [176]. ميكروفلور طبيعي دستگاه گوارش را مي‌توان به سه گروه تقسيم كرد. گروه عمده يا غالب (بيش از 90 درصد) و مطلقاّ بي‌هوازي هستند نظير لاكتو باسيل‌ها، بيفيدوباكتريوم ها و باكتريوئيدها. گروه دوم گروه همراه كه كمتر از 5 درصد بي‌هوازي اختياري مانند اي‌كولاي و انتروكوكوس و گروه سوم كه كمتر از1 درصد از آن‌ها را تشكيل مي‌دهند نظير كلستريديوم‌ها و استافيلوكوكوس‌ها. تعداد هر گروه از باكتري‌ها به طور سريعي با رشد حيوان افزايش پيدا مي‌كنند [125]. به دليل pH پايين‌تر و عبور سريعتر مواد هضمي در معده و بخش بالايي روده كوچك، اين قسمت‌ها به نسبت حاوي تعداد كمتري باكتري هستند و لاكتو باسيلوس و استرپتوكوكوس مقاوم به اسيد در اين بخش‌ها غالب مي‌باشند. ايلئوم داراي ميكروفلوراي گوناگون با تعداد بيشتري سلول‌هاي باكتريايي مي‌باشد چون در اين قسمت سرعت عبور مواد هضمي كمتر مي‌باشد [88]. اولين فايده ميكرو فلور طبيعي روده‌اي، مقاومت در برابر تشكيل كلوني توسط باكتري‌هاي بيماري‌زا و ميكروب‌هاي خارجي مي‌باشد [88 و 176]. دومين سودمندي ميكروفلور طبيعي اين است كه باعث تحريك توسعه سيستم دفاعي روده‌اي ميزبان شامل لايه مخاطي، اپيتليال تك لايه‌اي و لامينا پروپريا با سيستم سلول‌هاي ايمني كه در زير اپيتليوم قرار دارند، مي‌شود[125]. فايده ديگر ميكرو فلور طبيعي روده تأمين مواد مغذي مي‌باشد كه توسط ميكرو فلور توليد مي‌شود و مورد استفاده ميزبان قرار مي‌گيرد. اين مواد مغذي شامل اسيدهاي چرب زنجير كوتاه، اسيدهاي آمينه و ويتامين‌هاي گروه B و K مي‌باشد [176] .باكتري‌هاي همزيست با ميزبان در جوجه‌هاي گوشتي، لاكتات، استات، پروپيونات و بوتيرات توليد مي‌كنند[191]. اين اسيدهاي چرب در تأمين انرژي براي حيوان نقش دارند. اسيدهاي چرب زنجير كوتاه تكثير سلول هاي اپيتليال دستگاه گوارش را تحريك مي‌کنند و اندازه پرزها را افزايش و درنتيجه سطح جذبي روده را افزايش مي‌دهند [166].
با وجود اين مزيت‌ها، ميكرو فلور طبيعي هزينه‌هايي نيز براي حيوان به همراه دارد. اين نكته به طور عموم پذيرفته شده است كه بسياري از گونه‌هاي باكتري با ميزبان براي مواد مغذي رقابت مي‌كنند[186]. باكتري‌هاي تخمير كننده اسيدهاي آمينه، كاتابوليت‌هايي سمي توليد مي‌كنند كه بر تخريب و دوباره‌سازي سلول‌هاي روده‌اي و عملكرد رشدي حيوان موثر است[86]. گزارش شده است آمونياكي كه از طريق دآميناسيون اسيدهاي آمينه و هيدروليز اوره توليدمي شود درغلظت‌هاي بالا روند رشد پرنده را كند مي‌كند [186]. هدف نهايي دستكاري ميكروفلور طبيعي روده از طريق جيره، دستيابي به ميكروفلور بهينه (حد اكثر سودمندي با حد اقل هزينه) مي‌باشد.

2-5- مواد افزودني در تغذيه طيور
گوشت طيور حدود 27 درصد از گوشت مورد نياز دنيا را تأمين مي‌کند، و ميزان پروتئين آن حدود 2/20 درصد مي‌باشد. هر شخص روزانه به 70-60 گرم پروتئين نياز دارد که حدود يک سوم آن بايد از منابع حيواني تأمين شود. پس